Burn-out

1. Wat is een burn-out nou eigenlijk?

Burn-out is een toestand van extreme fysieke, emotionele en mentale uitputting die vaak het gevolg is van langdurige stress, overbelasting en een gebrek aan herstel. Het wordt gekarakteriseerd door gevoelens van vermoeidheid, cynisme en effectiviteit, vooral op het werk. De belangrijkste symptomen van burn-out zijn:

1. Extreme vermoeidheid – zowel lichamelijk als mentaal uitgeput zijn. Extreme vermoeidheid zorgt voor een hyperalert zenuwstelsel. Stel je maar eens voor: Het is honderden jaren geleden; je bent doodmoe, maar er moet toch gegeten worden, anders heeft de hele stam honger. Dus je moet op jacht. Jouw zenuwstelsel is dan hyperalert op gevaar, omdat je niet zo snel weg kunt rennen of zo krachtig kunt vechten dan wanneer je helemaal fit en levendig bent. Een hyperalert zenuwstelsel zorgt er tegelijkertijd ook voor dat je batterij, die al aardig leeg is, nóg sneller leeg loopt. Denk aan een elektrische auto die je een extra dot “gas” geeft, dan loopt de batterij ook sneller leeg.

2. Cynisme en afstandelijkheid – een negatieve houding tegenover werk en collega's en een gevoel van afstand nemen van verantwoordelijkheden. Ook dit wordt veroorzaakt door het zenuwstelsel: je staat voortdurend aan en moet jezelf extra beschermen omdat je op je tandvlees loopt. De fight-respons is geactiveerd en je houdt mensen op afstand. Dit kost extra energie en is vermoeiend. Je bent voortdurend alert en AAN. Dat is weer een directe aanslag op je systeem en gemoedstoestand, dus heb je geen ruimte voor sociaal wenselijk gedrag. 

3. Verminderde prestaties – het gevoel niet meer effectief te zijn en niet goed te presteren, zelfs als men hard werkt. Je systeem gaat letterlijk op de reserves draaien en doet enkel het hoognodige en dat betekent dat zuurstof opnemen en bloed rondpompen al extra energie kost. Je wordt vergeetachtig omdat het brein volledig in dienst staat van het zenuwstelsel: eerst overleven.

Burn-out wordt vaak veroorzaakt door langdurige werkstress, onrealistische verwachtingen of een gebrek aan balans tussen werk en privéleven. Het kan ook invloed hebben op de lichamelijke gezondheid, zoals slapeloosheid, hoofdpijn of spierpijn.

12 Stadia Burn-out

1. Buitengewoon ambitieus en daarmee de dwang om jezelf te bewijzen; Er is een nieuwe taak, een nieuwe rol of een nieuw idee en je gaat er vol enthousiasme en motivatie in. Dit kan jij! Je wil ook dat het goed gaat en je voelt de drang om jezelf te bewijzen. De meest enthousiaste medewerkers, die vaak ‘makkelijk’ de verantwoordelijkheid voelen en het dan ook op zich nemen, zijn hier gevoelig voor. Ook kan onzekerheid hier een belangrijke rol spelen.

2. Harder werken dan nodig is; Hierbij mis je de vaardigheid om je te realiseren en te beseffen wanneer het genoeg is. Wanneer je over je eigen grenzen gaat. Je negeert de signalen van vermoeidheid of verlangen naar even niks, pauze of rust. Je werkt vaak langer door en in een hoog tempo, wellicht sneller dan je collega’s. Nee zeggen is niet iets wat je makkelijk doet.

3. Geen behoefte aan andere dingen; Je merkt dat je onrustig slaapt en dat je eetpatroon is verstoord. Dit is een direct signaal van je zenuwstelsel. Slecht slapen is de moeite die je ervaart om echt in rust te gaan en je over te geven aan de nacht. Je eetpatroon heeft te maken met het verteringssysteem dat direct in verbinding staat met het gedeelte van je zenuwstelsel dat ervaart dat het in levensgevaar verkeert. Ook heb je minder sociale contacten, omdat je minder energie hebt om iets af te spreken. Deze sociale contacten hebben we juist heel erg nodig om te co-reguleren maar dat is vaak het eerste dat we opgeven, waardoor het lastiger wordt om weer gereguleerd/veilig of zoals we dat noemen Ventraal te worden. Als je hier zou uitstappen, zou je een gesprek en dus co-regulatie aanvragen. Wat belangrijk is is dat je jouw gedachtenstroom/verhaal deelt zodat mensen je kunnen spiegelen in wat klopt en wat het zenuwstelsel en brein er zelf bij bedacht heeft. Wat en wanneer is het “genoeg”. Je zou ook de online Training Slecht slapen kunnen doen; Dan wordt het ineens helder waar je allemaal mee worstelt.

4. Doorschuiven van problemen; Problemen die je ervaart en tegenkomt worden doorgeschoven, omdat je geen oplossing ziet. Ook voel je je enigszins bedreigd, paniekerig en/of opgejaagd. Je vraagt dus ook niet om hulp omdat dat het gevoel van falen veroorzaakt en het voelt absoluut niet veilig genoeg om dat te zien. Dus blijf je zelf doorploeteren. Als je hier zou uitstappen, zou je bespreekbaar maken hoe het onveilige gevoel aanvoelt en wat je allemaal doet om dit gevoel toe te dekken.

5. Geen aandacht meer voor datgene wat belangrijk voor je is; Waardebeleving verschuift, je hebt minder of geen tijd voor familie en vrienden. En ook hobby’s worden minder belangrijk. Dit alles omdat het te veel tijd vraagt. Zoals ook bij punt 3 beschreven is dit eigenlijk juist wat je wel nodig hebt, sociale contacten en vrije tijd. Het voelt alsof je opgejaagd wordt en door MOET. Waarschijnlijk is dit het punt waarop je directe omgeving begint te ageren. Ze krijgen minder aandacht en voelen geen verbinding met je. Dit zorgt voor extra druk en stress óf het is een eye opener waardoor je uit deze 12 stadia stapt en al je gedachten bespreekbaar gaat maken!

6. Ontkennen van problemen; Je hebt geen tijd voor de problemen van mensen om je heen. Je merkt dat je een korter lontje hebt. Dit wijst op een fight-response. Je ervaart het als irritant of dom, lui of ongedisciplineerd gedrag. Problemen worden zo gezien als gevolg van tijdsdruk en te veel werk en je hebt het idee dat je daar geen invloed op hebt. Als je hier uitstapt dan krijg je ineens duidelijk dat je de “persoon met het korte lontje” in jezelf niet zo leuk vindt. Probeer dan zonder oordeel naar jezelf te kijken en helder te krijgen wat of wie je nu nodig hebt om dit deel van jezelf te herkennen en ondersteunen zodat je een burn-out voorkomt. 

7. Terugtrek fase; Je sociale leven wordt steeds kleiner en je hebt het gevoel dat je werkdruk en/of stress moet onderdrukken om toch aan je rust te komen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat je slaappillen neemt, of alcohol drinkt om hier mee om te kunnen gaan. Dit is een flight-response. Je vlucht in een bepaalde richting die uiteindelijk voor een verslaving zou kunnen zorgen. 

8. Gedragsverandering; Inmiddels zijn er breder gezien mensen uit je omgeving die veranderingen bij je opmerken. Niet alleen je gezin maar ook collega’s en vrienden. Zelf heb je dit vaak niet of onvoldoende in de gaten. Of vind je het lastig om hier aandacht aan te geven omdat je geen oplossing ziet.

9. Depersonalisatie of vervreemding; Jouw gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen wordt steeds minder of ontbreekt volledig. Daarnaast verlies je vaak respect voor de mensen om je heen. Je bent je niet meer bewust van je eigen behoeftes en weet niet hoe je goed voor jezelf kunt zorgen. Aangezien je dit niet selectief uit kunt zetten kun je dus evenmin de behoeftes van anderen bewust hebben en weet je ook niet hoe je voor hen zou kunnen zorgen. 

10. Leeg gevoel van binnen; Je voelt je leeg van binnen. Dit kan ook betekenen dat je je eenzaam en alleen voelt omdat niemand je echt begrijpt. Om dit gevoel de baas te blijven ben je op zoek naar activiteiten zoals eten (veelal ongezond), seks, medicatie, alcohol of drugs. De flight-response is in alle hevigheid aanwezig. Je trekt je daarmee steeds verder terug.

11. Sombere/depressieve gevoelens ; Je voelt je verloren, onzeker en alleen. De toekomst voelt onzeker en het lukt je niet of nauwelijks om beslissingen te nemen. Dit is zenuwstelsel-technisch de gang naar beneden de ladder af, je komt steeds dichter bij de laatste reactie die we hebben, de schildpad-response. Hier voelen we ons depressief en ons zenuwstelsel ervaart het hier als levensgevaarlijk. 

12. Burn-out; Je stort in. Zowel mentaal als fysiek voel je je ‘op’. Je hebt (bijna) geen energie meer. De symptomen van een burn-out verschillen per individu. Maar de grootste overeenkomst zit vooral in het feit dat je snel uit balans bent, je constant moe voelt, weinig zorgeloze momenten kent en niet meer kunt genieten. Je hele systeem is gerekruteerd om te overleven en de belangrijkste taak is nu om de vitale functies aan te blijven sturen. Meer dan dit is niet mogelijk op dit moment. 

Wat gebeurt er bij een burn-out? Je bent dus voornamelijk bezig met 5 belangrijke taken als je in een burn-out zit: Ademhaling (respiratie), Circulatie (bloedcirculatie), Hartfunctie (cardiovasculaire functie), Lichaamstemperatuur (thermoregulatie), Bewustzijn (neurologische functie). Als je dit bewust ziet, dan is het niet vreemd dat je niet veel méér dan dit aan kan. Je zenuwstelsel en brein hebben de afgelopen weken of maanden veel te veel aan gestaan, te veel van jezelf gevergd, te veel gemoeten, te veel gedaan. En het is op. 

Dat zorgt ervoor dat jouw systeem het uiteindelijke signaal afgeeft: LEVENSGEVAAR. En een totale shut-down. In de schilpad-response van je zenuwstelsel kan je je voorstellen dat je op de bodem van de vijver ligt, alle ledematen en hoofd ingetrokken, te wachten tot het levensgevaar geweken is en je voorzichtig weer naar buiten kunt komen. Je kunt je ook voorstellen dat acties, aanrakingen en prikkels op dit moment alleen maar zorgen voor meer terugtrekking. Je hebt het nodig eerst te stabiliseren, wat meer veiligheid te ervaren voordat je weer veilig uit deze reactie kunt komen!

WAAROM stoppen we niet op tijd? WAAROM gaan we door? WAAROM kunnen we niet gewoon goed voor onszelf zorgen?

Dat antwoord is natuurlijk voor iedereen anders, maar onderaan de streep gaat het erover: hoe heb je in het verleden geleerd voor jezelf te zorgen? Wat was het voorbeeld dat je kreeg over hard werken, ambitieus zijn, hogerop komen, dienstbaar zijn? Wat is je beeld van lui zijn, wat zijn je overtuigingen? Het voorbeeld dat we kregen zorgt ervoor dat we hetzelfde doen of juist het absolute tegenovergestelde van hoe je ouders, of belangrijke mensen in je omgeving dat deden.